KAŻDE DZIECKO JEST ZDOLNE!

Myśląc o tym, czy dziecko jest zdolne i utalentowane, często mamy w głowie talent do rysunku, śpiewu, czy tańca. Czasem, kiedy obserwujemy nasze dziecko i nie widzimy w nim żadnego z takich talentów, wydaje nam się, że ono nie ma w ogóle żadnych zdolności. A jeśli dojdzie do tego jeszcze fakt, że nie uzyskuje w szkole najlepszych ocen i nie może długo wysiedzieć nad książką czy zeszytem, rodzice są załamani…

Tymczasem jestem bardzo głęboko przekonana o tym, że każde dziecko jest utalentowane! Absolutnie każde dziecko (zresztą dorosły też!) ma w sobie ogromny potencjał, który może się objawiać w bardzo różny sposób i być różnie wykorzystywany. Aby jednak móc go wykorzystać, trzeba najpierw go odkryć. Dlatego dziś będzie o odkrywaniu talentów i potencjału dziecka.

Narzędzia, które pomogą Ci uwierzyć, że twoje dziecko jest zdolne

Inteligencje wielorakie

Według teorii amerykańskiego psychologa Howarda Gardnera jest osiem typów inteligencji, w jakie może być wyposażony człowiek. To, że u kogoś nie przeważa inteligencja logiczno-matematyczna, na której skupiają się testy inteligencji, nie oznacza, że nie jest inteligentny! Może mieć inny dominujący typ inteligencji lub dwa albo trzy z nich. Niestety szkoła wykorzystuje w zasadzie tylko dwa pierwsze.

1. Inteligencja logiczno-matematyczna

Dzieci o tym typie inteligencji wyróżniają się logicznym myśleniem, często zamiłowaniem do matematyki, liczenia w pamięci, szacowania, ale też do gramatyki – języka własnego lub obcego. Lubią ksperymentować, samodzielnie rozwiązywać problemy, zagadki i łamigłówki, świetnie radzą sobie z myśleniem przyczynowo-skutkowym, dbają o porządek i szczegóły. Ten rodzaj inteligencji jest łatwy do zauważenia w szkole – na matematyce lub gramatyce.

2. Inteligencja lingwistyczna (werbalna)

Dzieci obdarzone tym typem inteligencji charakteryzuje łatwość wypowiadania się (w mowie lub piśmie), bogate słownictwo, zamiłowanie do literatury, zabaw słownych, kreatywnego pisania tekstów lub wygłaszania przemówień czy snucia opowieści; łatwość zapamiętywania, robienia notatek, czy też pisania wierszy. Szkoła wykorzystuje ten rodzaj inteligencji na lekcjach języka polskiego czy historii, a także w nauce języków obcych.

3. Inteligencja przyrodnicza

Dzieci z dominującą inteligencją przyrodniczą odznaczają się zdolnością do rozumienia i wyciągania wniosków ze środowiska naturalnego i jego wzajemnych elementów, z łatwością dostrzegają wzorce występujące w naturze, lubią ją obserwować i wnikliwie badać, chętnie spędzają czas na łonie natury, kochają zwierzęta lub rośliny. Niestety na ten rodzaj inteligencji szkoła daje już zbyt mało przestrzeni, zamykając dzieci w murach szkolnych i nie dając możliwości aktywnego eksplorowania świata. A przecież również takie dziecko jest zdolne!

4. Inteligencja muzyczna

Dzieci o tym typie inteligencji mają tzw. słuch muzyczny, czyli są mocno uwrażliwione na dźwięki, kochają śpiewać, tańczyć, grać na instrumencie, słuchać muzyki i tworzyć ją, świetnie trzymają melodię i rytm. Ich środowiskiem naturalnym są dźwięki. Ten rodzaj inteligencji jest łatwy do zauważenia, ale jak w szkole są zazwyczaj traktowane lekcje muzyki, to niestety wiadomo.

5. Inteligencja wizualna

Dzieci obdarzone tym typem inteligencji są z kolei wrażliwe na doznania wzrokowe, wizualne. Może się to różnie objawiać – albo zdolnością do prac plastycznych i wrażliwością na piękno, albo konstruowania budowli z klocków, albo np. czytania map i dobrej orientacji przestrzennej. Dzieci te mają tzw. pamięć wzrokową, zwracają uwagę na szczegóły, kolory, wzory itd. Z rozwijaniem tego rodzaju inteligencji w szkole jest podobnie jak z muzycznym.

6. Inteligencja ruchowa

Dzieci o dominującej inteligencji ruchowej uwielbiają sport lub taniec, albo jedno i drugie. Mają dużą świadomość swojego ciała i ze swobodą się nim posługują, dlatego osiągają sukcesy sportowe. Potrzebują dużo ruchu – wyrażają się przez ruch, odpoczywają w ruchu i… uczą się przez ruch. W szkole uważani są za urodzonych sportowców, ale często mają problemy z nauką. A warto byłoby wykorzystać ich zdolność do uczenia się przez ruch i działanie.

7. Inteligencja interpersonalna (społeczna)

Dzieci o typie inteligencji interpersonalnej mają wysokie umiejętności społeczne – zdolność rozumienia ludzi, obserwowania ich, dostrzegania ich indywidualnych cech oraz empatię. Są komunikatywne, łatwo nawiązują i utrzymują kontakty społeczne, potrafią współpracować, mogą mieć zdolności przywódcze i umiejętności mediacyjne. A uczą się przez współpracę w grupie, co niektórzy nauczyciele wykorzystują często, inni niestety rzadziej.

8. Inteligencja intrapersonalna (intuicyjna)

To już najmniej rozumiany i wykorzystywany w szkole typ inteligencji. Dzieci nim obdarzone wyróżniają się dużą samoświadomością, umiejętnością rozpoznawania własnych emocji i przeżyć wewnętrznych. Posiadają dużą intuicję, wewnętrzną motywację i silną wolę do działania, bywają skryte i wolą pracować w samotności, są indywidualistami. Drzemie w nich ogromny (choć czasem trudny do zauważenia) potencjał, jeśli pozwoli im się działać w zgodzie ze sobą.

Dziecięce talenty Gallupa

Drugim narzędziem, które może pomóc rozpoznać w jakim obszarze nasze dziecko jest zdolne, jest dziecięca wersja tzw. testu Gallupa, czyli mówiąc właściwie – badania Clifton Strengths Finder, którego wersja dla dzieci nosi nazwę Strenghts Explorer. Test wykonuje się dzieciom od 10 roku życia, ale już wcześniej można pod tym kątem obserwować dziecko, aby samemu dostrzec jego talenty, zrozumieć je i pomóc dziecku rozwijać.

Test Gallupa dla dorosłych wyróżnia 34 talenty (czyli takie wzorce myślenia, działania i odczuwania), a jego wynik pokazuje nam, które z nich działają u nas najsilniej (tzw. top 5), a które są kolejne na liście (jeśli wykupimy pełen wynik testu). Natomiast wersja dziecięca wyróżnia tych talentów 10 i wskazuje top 3. Jakie to są talenty?

Są to takie cechy, które pozornie mogą się zupełnie nie wydawać talentami, a jednak są nimi i warto je rozwijać, bo jeśli talent będzie wzmacniany i rozwijany, podobnie jak w przypadku inteligencji wielorakich, (a najlepiej jeszcze w połączeniu z nimi), ma szansę stać się silną stroną, dzięki której dziecko uwierzy, że jest zdolne! Więcej o dziecięcych i nastoletnich talentach Gallupa przeczytasz w mojej rozmowie z Dominiką Łysio z Tropicieli Talentów, a także posłuchasz w podcaście, który Dominika prowadzi z Katarzyną Bieleniewicz – Talenty Dużych i Małych.

Typy osobowości u dzieci

To też bardzo ciekawe narzędzie, które może być wykorzystane do tego, żeby pomóc dzieciom w nauce i rozwoju. Jest ono oparte na koncepcji 16 typów osobowości, zakładający, że każdy człowiek rodzi się wyposażony w pewną matrycę, czyli wzór osobowości, który pozostaje niezmienny przez całe życie.

Dorośli, aby poznać swój typ, mogą po prostu wykonać test. Z dziećmi sprawa jest trochę bardziej skomplikowana, bo potrzeba trochę czasu, żeby ujawniły się poszczególne preferencje, ale na podstawie obserwacji pewne rzeczy da się ustalić już całkiem wcześnie. A jeśli poznamy typ osobowości naszego dziecka łatwiej nam będzie wychowywać je i uczyć zgodnie z jego stylem.

1. Pierwszą, najłatwiejszą do zaobserwowania cechą jest preferencja do ekstrawersji lub introwersji, widoczna już właściwie od urodzenia. Tak więc:

dzieci ekstrawertyczne – lubią towarzystwo, chętnie bawią się z kimś, dobrze się czują wśród ludzi, lubią z nimi rozmawiać, są towarzyskie; takie dzieci efektywnie będą się uczyć w grupie, a chaos raczej nie będzie ich rozpraszał;

dzieci introwertyczne – wolą bawić się w pojedynkę, zdarza się, że męczy je duża ilość osób, hałas i gwar; po zabawie w grupie potrzebują odreagować w ciszy i samotności; a więc i uczyć będą się wolały w ciszy, skupieniu i samodzielnie, a praca w grupie nie będzie dla nich efektywna.

Zdecydowanie ja byłam introwertycznym dzieckiem (zresztą nadal jestem introwertykiem, bo to się przecież nie zmienia!), które szczerze nie znosiło w szkole pracy w grupach, dlatego przez długi czas, również jako nauczycielka raczej nie stosowałam tej metody, dopóki nie zrozumiałam, że nie wszyscy mają tak jak ja – to pokazuje jak ważne jest poznanie odmienności i indywidualności każdego z osobna i uznanie, że każde dziecko jest zdolne na swój sposób.

2. Około 6. roku życia (a więc mniej więcej w czasie rozpoczęcia nauki szkolnej) zaczyna wyłaniać się jedna z czterech tzw. dominujących funkcji dziecka. Czasem może ona być widoczna nawet wcześniej (zwłaszcza u ekstrawertyków). Jakie to są funkcje?

funkcja poznająca – dziecko jest ciekawskie, spostrzegawcze, ja je nazywam „przyziemnym” – skupia się na tym, co jest mu najbliższe, co da się dotknąć lub poznać innymi zmysłami, łatwo zapamiętuje fakty;

funkcja intuicyjna – dziecko ma bujną wyobraźnię, bardziej niż na samych faktach skupia się na ich interpretacji, lubi wnioskować, rozumieć wzajemne zależności między różnymi sprawami;

funkcja myśląca – dziecko jest bardzo logiczne, uwielbia analizować, dociekać, chce się dowiadywać, jak coś działa, często ma zmysł techniczny, lubi rozkręcać różne rzeczy i sprawdzać ich budowę;

funkcja odczuwająca – dziecko jest wrażliwe i emocjonalne, charakteryzuje się empatią i chęcią nawiązywania relacji, bywa opiekuńcze i pomocne, ważny jest dla niego nastrój i atmosfera.

Dla dobrego rozwoju i efektywnej nauki warto zachęcać dziecko do używania jego dominującej funkcji, bo to siła napędowa jego osobowości, sposób na poznawanie świata i źródło naturalnych zalet. Gdy się ją wpiera, będzie się rozwijać i wspierać dziecko w rozwoju.

3. Począwszy od ok. 12 roku życia zaczyna się jeszcze wzmacniać cecha pomocnicza, która równoważy tę dominującą. Ją też warto poznać, wspierać i rozwijać.

Jak widać, nie ma jednego słusznego wzorca inteligencji. Każde dziecko jest inne, każde inaczej funkcjonuje i w inny sposób przyswaja informacje ze świata. Nie jest dobrym porównywanie dzieci między sobą (choć jako mama czwórki wiem, jakie trudne bywa powstrzymanie się od tego), a tym bardziej ocenianie ich. Bo są różne sposoby zdobywania wiedzy i umiejętności. Każdy powinien znaleźć sobie właściwy i wykorzystać jak najlepiej to, czym został obdarzony.

Mam nadzieję, że teraz już nikt nie będzie sądził, że jego dziecko nie ma żadnych zdolności. No więc jakie talenty, inteligencje i typy osobowości obserwujecie u swoich dzieci? W jakim obszarze Twoje dziecko jest zdolne?

MOŻE CIĘ TEŻ ZAINTERESOWAĆ:

PSYCHOLOGICZNE WARUNKI EFEKTYWNEGO UCZENIA SIĘ

JAK ZACHĘCIĆ DZIECKO DO NAUKI

CO Z TĄ SZKOŁĄ? PROBLEMY Z SYSTEMEM EDUKACJI